Remzi Kitabevi

Görsel sanatlarla ilgili merak edilen her şey sadece birkaç adım uzakta. Mesele, bu görsel bombardıman çağında bir bilgiye sahip olmaktan ziyade değişimin hızına ayak uydurabilme telaşında saklı. Kuşkusuz en büyük biçim değişikliğine uğramış alan olan fotoğrafı da bundan ayrı tutamıyoruz. Fotoğraf makinelerinin evrimiyle birlikte geldiğimiz şu son aşamaya bakalım; cebimize sığan bir makine, lens, dahili aydınlatma ve daha nice ayrıntı. Çok değil yüz yıl öncesine göre ne kadar öngörülemez bir ilerleme. Buraya kadar olup biteni bilimsel gelişmeye bağlayarak bir yükten kurtuluverelim.

Fotoğrafı duygusal olarak kavrayışımız bizzat onun üretim biçiminin değişmesinden etkilenmiş durumda. Dijital teknoloji ortaya çıkmadan önce fotoğraf dediğimiz şey fotoğraf makinesinin içinden kurtulduğu an fotoğraf olarak algılanırdı. Başka bir deyişle basılı hale gelmeyen şeyin neye benzediği bilinmez ve basılmamış şey fotoğraf olarak anılmazdı. Onlarca değişim örneğinin üzerine giderek bu konuda da ne kadar ilerlemiş olduğumuzu söyleyebiliriz ama ilgi çekici olan tüm bu akıl almaz yenilenmenin karşısında bir ilkenin değişmeden sürmesi: Fotoğraf ışıkla çizmeye devam ediyor.

Diyafram, enstantane, ışık ayarları ve en önemlisi duygusal bir sürece hükmetme zorunluluğu bizi aslında hiçbir şeyin değişmediğini düşünmeye de ikna ediyor; eski ilkelerle yeniyi aramaya dayanan bir disiplin diye düşünüyor insan. Mükemmel fotoğraf makineleri üretiliyor; objektifler, biribirinden yetenekli ekipmanlar albenili. Bunlara sahip olmak elbette daha iyi fotoğraflar çekmenize yardımcı olacaktır ama belli kurallar dahilinde, bir üsluba dahil olan ve nispeten eski teknolojiye sahip bir makineyle çektiğiniz usta işi bir fotoğrafın değeriyle boy ölçüşebilecek kadar değil. En yeniye sahip olma tutkusu bir şeyler üretme isteğini gölgelemesin diye kaynak kitaplar yazılmaya devam ediliyor.

“İyi Fotoğraflar Çekebilmek İçin Bu Kitabı Okuyun”, farklı tarihlerde ve farklı ustalarca çekilmiş fotoğrafların tanıklığında oldukça eğlenceli bir uygulama dersine çıkarıyor okuru. Söz konusu değişimlerden uzun uzadıya bahsedip okuru yormak gibi bir derdi yok; fotoğrafı sürekli yeniden okumaya dayalı bir sanat olarak algılayıp esasen duyguyu önceliyor. Ne çekmek istediğini sorgulatıyor sık sık. Yenilenen tekniğe karşın fotoğrafçılıkla ilgili kitaplarda nedense ders kitabı havasında ve madde madde okunacak bir yapı kurulur. Her konu başlı başına akademik, her cümle uzun ve yorucu olur. Henry Carroll, bu kadar teknik içeren bir kitabı nasıl oluyor da akıcı bir makaleye dönüştürebiliyor peki? Ortada sır yok, fotoğraf makinesini kullanmak da teknik olarak deha gerektirmiyor. Makineyi anlamlandıracak olan şey tekniğe dair tüm parçaların birbiriyle basit ve bilimsel bir temas zorunluluğu içerisinde olduğunu bilmekte saklı.

Kitabın içerisinde ‘’Diyaframdan mı enstantaneden mi vazgeçmeliyim?’’ diye bir soru ortaya atılıyor. “Yazı yazarken kâğıt mı daha önemli kalem mi?” diye sormak gibi bir şey bu aslında, düşünün artık kafaların ne öçüde karıştırıldığını. Yazarın bu türden sorularla defalarca karşılaştığına hiç şüphem yok ve bu soru kitabın canlılığını anlamak için paha biçilmez bir örnek.

Kitap, teknik olarak anlatması gereken şeylerin farkında ama bunları birbiriyle bağlantılandırma yöntemine fazlaca dikkat çekmek isterim; zira kitabı türünde ön sıralara yerleştirecek olan şey yeni başlayanlar için çok karmaşık olabilecek bir konuyu birkaç temel kavramdan yola çıkarak oldukça basit bir şekilde anlatmayı başarabilmiş olması. Büyük ustaların fotoğrafları bu kitapta gösterişli bir biçimden ziyade açıklanabilir bir teknik ve ruh haliyle seyrediliyor. Sayfada büyük bir fotoğraf ve hemen altında onun teknik ayrıntılarıyla sizi başbaşa bırakan kitaplardan farklı bir yan taşıyor yani. Tekniğe yardımcı olarak yer alan fotoğraflar sadece bir konu özelinde kullanılmıyor. Bir fotoğrafı çok kere anmak da önemlidir. Her teknik için bir fotoğraf göstermektense bir fotoğrafı birçok tekniğe örnek olarak gösterebilmek fotoğraf sanatını başka bir yanıyla da önemli kılıyor.

Henry Carroll’un fotoğraf okumaları benim için çok ilgi çekici oldu ve sonrasında kitaptaki fotoğrafçıların fotoğraflarına bakmayı sürdürdüm. Düşünsenize, tahliye kararını okuyan genç bir annenin yüzüne düşen gün ışığında umudu okuyan bir kitap ve bunu ışığı pozlama konusunu anlatırken yapıyor. Şunu göz önünde bulundurmak lazım ki o sırada anlatmaya başladığı konu fotoğrafçılığın temel ve en önemli noktası. Kitabın bu anlamda profesyonelleri cezbedecek yönleri elbette var ama esasen fotoğrafla gerçek anlamda tanışmak isteyen kişiler için biçilmiş kaftan. Hal böyle olunca hikâyeleri derinleştirip, içine işleyişle ilgili bilgiler eklemek günümüzün en popüler sanat dallarından birine yapılabilecek önemli bir katkıdır. Zaten bu kitabı her şeyi anlatan bir kılavuz olarak ele almaktan ziyade fotoğrafçının teknik detaylara boğulmadan vizyonunu yakalamasına yardımcı olacak bir temel kitap gibi görmek lazım. Fotoğrafı çektikten sonraki süreç hakkında bir şey söylemiyor Henry Carroll, baskı tekniklerinden bahsetmiyor, aslına bakarsanız makinenizin türünü bile önemsemiyor. Eski tip ya da son model makinelerin aynı prensiple çalıştığını ve bu konuda bir bahane kabul edilmediğini belirtmek isterim.

Eğlenceli bir dille kurgulanmış kişisel gelişim kitaplarını bilirsiniz. Derinlikleri hakkında yorumda bulunmayacağım ama kullandıkları dil gerçekten başarılıdır. İlk kez Bresson ya da Salgado fotoğrafıyla karşılaşan biri için böyle genç ve dinamik bir dile büyük ihtiyaç var. “Ne anlattığından daha önemli olan şey nasıl anlattığındır” diye boşuna dememişler. Kitabın çevirisini yapan Sedef Özge’yi de anmak gerekiyor çünkü yazarın dilinin bir an bile aksamamasında onun katkısı büyük.

“İyi Fotoğraflar Çekmek İçin Bu Kitabı Okuyun.”, Henry Carroll, Çev: Sedef Özge, 128 s., Remzi Kitabevi, 2015